تنها می‌دانیم که او 2 دخترش را خیلی دوست داشت برای این‌که 2 شوهر خوب برای آنها پیدا کرد که هرکدام به‌نوبه خود اهل فضل و فلسفه بودند؛ فیض کاشانی و فیاض لاهیجی. حالا نمی‌دانم که همسر فیض از شوهرش راضی‌تر بود یا همسر فیاض! اما می‌گویند روزی، همسر فیض کاشانی پیش پدرش شکایت برده بود که شوهر خواهر من؛ فیاض (به صیغه مبالغه) است ولی شوهر من چه؟ صدرا هم در جواب گله دخترش گفته بود، شوهر تو (فیض) عین فیض است!
از این شوخی که در تاریخ آمده بگذریم، ملاصدرا فیلسوفی است که از 400 سال پیش به این سو به حرکت جوهری شناخته می‌شود. صدرا معضلاتی را حل کرده که از آدم ابوالبشر لاینحل باقی مانده بود. من در این زمینه ادعا دارم. کسی این را می‌فهمد که تاریخ مجادلات کلامی 14 قرن اسلام را بشناسد.
در کنار اصل حرکت جوهری، صدرا واضع نظریات دیگری از جمله: حدوث جسمانی، اتحاد عاقل و معقول و معاد جسمانی نیز است. اما ببینیم، حرکت جوهری چیست؟ باید دانست که آنچه آدمی می‌شناسد، در حد عرضیات است و نمی‌تواند جوهر را درک کند.
بنا بر این آدمی حس جوهرشناسی ندارد. به همین دلیل، جوهر در علوم تجربی، امری بی‌معنی است؛ اما هر فیلسوفی بدون جوهر قادر به اندیشیدن نیست. بنا بر این جوهر، امری معقول است. این به آن معناست که عقل جوهر را می‌پذیرد. از این رو، برای یک فیلسوف، جوهر ضرورت عقلی‌ای است که باید اثبات شود. با این حال، از نظر صدرا عرض و جوهر متحدند و در نتیجه جوهر (چونان عرض) حرکت می‌کند. ملاصدرا در هستی سکون نمی‌بیند... . انگیزه صدرا برای کشف حرکت جوهری، دینی بود.
انگیزه وی برای این کار اثبات معاد جسمانی است. اصلاً همه فلسفه صدرا در خدمت اثبات معاد جسمانی است. صدرا در جایی می‌گوید؛ نمی‌دانم که چرا آیاتی را که راجع به مبدأ عالم و خداوند است، بسیاری از حکما و متکلمین تأویل می‌کنند؛ اما آیات مربوط به معاد را تأویل نمی‌کنند؟ به عبارتی؛ چرا در مبدأ تأویل هست؛ اما در معاد نیست؟ من معتقدم که اگر کسی معاد جسمانی صدرا را نفهمد، اصلاً توفیق درک (معاد) را نخواهد یافت. هیچ متفکری در مورد معاد به اندازه صدرا تعالی فکر نداشته است.
با این حال، 400 سال پس از صدرا، این حکیم زنوزی بود که با حفظ مبانی صدرا، حرف تازه‌ای در این زمینه (معاد) آورد.
به هر روی، با دقت در نظریه حرکت جوهری صدرا درمی‌یابیم که آن حرکت از یک مکان به مکان دیگر، یا از محسوس به معقول و در نهایت حرکت از کثرت به وحدت است. اما وحدت، همان ذات پاک بی‌بدیل و بی‌نظیر حق تبارک و تعالی است.
